Živa aktivnost na području sadašnje Srbije, koja doseže do najstarijih perioda civilizacije, ostavila je značajne tragove. Fortifikacije su oduvek bile najefikasni i praktično jedini način zaštite u nesigurnim vremenima pa su one, u zavisnosti od tehnoloških datosti vremena, građene svuda gde se organizovano živelo, trgovalo ili bavilo duhovnim poslovima. Gubitkom odbrambene funkcije, ova utvrđenja su napuštana, rušena ili su preuzimala druge funkcije, a fortifikacione strukture su prepuštene zubu vremena ili su korišćene u druge svrhe. Na žalost, odnos države prema ovim materijalnim dokazima našeg postojanja nije uvek davao i ne daje prihvatljive rezultate. Mnogi od ovih "gradova", "gradaca", "kulina", "kaljaja" itd. leže napušteni u ruševinama, izloženi vandalskim aktivnostima avanturista u potrazi za blagom ili na drugi način propadaju. Na ovo je još daleke 1951. godine ukazivao naš slavni arhitekt dr Aleksandar Deroko, i čije poruke su još i danas aktuelne.…Mnogi spomenici naše crkvene srednjovekovne arhitekture zaštićeni su već odavno i osigurani od daljeg rušenja i kvara. Sa našim starim gradovima, to još do sada nije bio slučaj. Za njih do danas skoro ništa nije učinjeno. Svakako da bi trebalo preduzeti sve da se, bar oni koji zaslužuju, očiste od ruševina, okrpe i podzidaju, pretvore u parkove da se po njima postave čuvari i da se učine pristupačnim za posete i ekskurzije – te da se tako sačuvaju od daljeg propadanja. Krajnje je vreme da se o ovim starim spomenicima pritekne u pomoć i da se spreči njihovo potpuno uništenje i nestajanje...
Deo sa predavanja Aleksandra Deroka održano na Kolarčevom narodnom univerzitetu 1951. godine. Celo predavanje možete pročitati ovde…
Kule, utvrđeni gradovi i tvrđave na tlu Srbije.
Placemark Layers Rimsko utvrđenje Lederata Bregovinsko Kale - Drengrad Srednjovekovni grad Petrus Markovo Kale Kula Nenadovića Tvrđava Berkasovo Niška tvrđava Gradina kod Rakovca Šabački grad Ravna - Timacum Minus Gamzigrad Karataš Tvrđava i podgrađe u Baču Petrovaradinska tvrđava sa podgrađem Beogradska tvrđava Srednjovekovni grad Koznik Srednjovekovni grad Maglič Srednjovekovni grad Novo Brdo Srednjovekovni grad Srebrenica Srednjovekovni grad Stalać Srednjovekovni utvrđeni dvorac (Vojinovića kuća) Tvrđava ''Kupinik'' Tvrđava Fetislam Tvrđava Golubac Tvrđava Ram Tvrđava Morović Tvrđava Stari Slankamen Užički Grad Vrdnička kula Vršačka kula Prizrenska tvđava, Dušanov grad Kaljaja Novopazarska tvrđava Srednjovekovni grad Koprijan (Korvingrad) Ostaci srednjovekovnih gradova Malog i Velikog Petriča Ostaci srednjovekovnog grada Ras Ostaci tvrđave grada Kovina Ostaci utvrđenja Hisar, Latinska crkva i crkva sv. Prokopija Ostaci utvrđenja Marina kula Pirotski grad Smeredervska tvrđava Soko grad Srednjovekovni grad Borač Srednjovekovni grad Jeleč Zemunska tvrđava Grad Kulič Ivan kula Srednjovekovni grad Mileševac Srednjovekovni grad Kovin Srednjovekovni grad Ostrovica Srednjovekovno utvrđenje Srednjovekovni grad Jagat Svrljiški grad Srednjovekovno utvrđenje "Železnik" Srednjovekovno naselje "Skobaljić grad" Ostaci keltske utvrde - Veliki vetren Gornjačka klisura Grad Sokolica Srednjovekovni grad Grabovac Lokalitet Jerinin grad Grad Žrnov Velimirovi dvori Vidin grad Ranovizantijsko utvrđenje Konjuša na Ceru Koviljkin grad Srednjovekovni grad Zvečan Manastir Manasija Ostaci grada Ravna stena Manastir Ravanica Momčilov grad Nalazište "Gradina" Crkva sv. Stefana Lazarica,sa kruševačkim gradom Srpsko vojno utvrđenje u Striževcu Bela Stena Ostaci grada Blagotin Ostaci grada Bolvan (Bovan) Ostaci grada Brvenik Ostaci tvrđave u Novom Bečeju Šarengrad Iločka tvrđava Slovac Grad Soko Utvrđenje Ad Oktavum Utvrđenje "Jerinin grad" Trajanov grad Rimsko utvrđenje Rimsko utvrđenje Gradac Ranovizantijsko utvrđenje i crkva Sv. Nikole u Sijarinskoj banji Hajdučka vodenica Gradina |
Kompletan spisak tvrđava, utvrđenih gradova i manastirskih utvrđenja koje je pripremio Aleksandar Deroko (Srednjovekovni gradovi u Srbiji, Makedoniji i Crnoj Gori, 1950) možete videti ovde.
